Hans Fallada, Ο Πότης (Βιβλιοκριτική)

Hans Fallada – Ο Πότης

«Εγώ, ο Έρβιν Ζόμερ, έχοντας σώας τας φρένας…»

Ο ήρωας-αφηγητής του μυθιστορήματος Ο Πότης περνάει ένα μέρος της ζωής του στη φυλακή, λόγω απόπειρας δολοφονίας της γυναίκας του, και κατόπιν μεταφέρεται σε άσυλο –στο σπίτι των ζωντανών-νεκρών, όπως το αποκαλεί ο ίδιος– περιμένοντας να συνταχθεί η γνωμάτευση του ψυχιάτρου, να οριστεί η δικάσιμος και ταυτόχρονα να απεξαρτηθεί από το αλκοόλ – το ποτό έχει μπει στη ζωή του λίγο καιρό νωρίτερα με αφορμή κάποιες επαγγελματικές ατυχίες και οικογενειακά προβλήματα.

Εγκλωβισμένος εκεί μέσα και αναγκασμένος να συναναστρέφεται τους υπόλοιπους αρρώστους, χαμηλότατης κοινωνικής στάθμης οι περισσότεροι, αμόρφωτοι και άξεστοι, και παρά τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, κατορθώνει να διατηρήσει τη διαύγειά του, το κριτικό του υπόβαθρο, να μην παραδοθεί στη μαλθακότητα και την αδιαφορία.

Hans Fallada (1893-1947)

Με απίστευτη καθαρότητα πνεύματος περιγράφει και ψυχογραφεί τους χαρακτήρες των συντρόφων του. Δε μένει στην απλή εξωτερική περιγραφή των ανθρώπων-σκιών γύρω του, εισχωρεί στα άδυτα της ψυχής τους προσπαθώντας να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά και τις πράξεις τους. Το ίδιο ακριβώς κάνει και όταν αναφέρεται στον εαυτό του, τον στήνει απέναντί του και τον σκιαγραφεί με πλήρη αντικειμενικότητα.

Στην ουσία το θέμα του βιβλίου δεν είναι ο αλκοολισμός, στον οποίο παραπέμπει ο τίτλος. Αυτός μάλλον αποτελεί την αφορμή για να τεθεί το θέμα της αδυναμίας του ήρωα σε αντιδιαστολή με τον δυναμισμό της συζύγου του, Μάγδας. Με την αποχώρησή της από το επαγγελματικό προσκήνιο,  αρχίζουν τα προβλήματα στην επιχείρηση και αυτός καταφεύγει στο ποτό, τις πρώτες μέρες που είναι έγκλειστος και ενώ έχει στην κατοχή του αιχμηρά αντικείμενα, δεν τολμάει να θέσει τέλος στη ζωή του.

«Ήμουνα πάντα ένας δειλός, κάθε λεπτό της ζωής μου, ακόμα είμαι και θα είμαι ώσπου να πεθάνω. Δεν έχει νόημα να ονειρεύομαι κάτι άλλο», εξομολογείται στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου.

Hans Fallada

Κάθε κεφάλαιο είναι αφιερωμένο σε διαφορετικό θέμα – χωρίς να χάνεται η συνοχή του μυθιστορήματος. Η ανατριχιαστική καθημερινότητα του ιδρύματος ή της φυλακής, η εργασία μέσα σε αυτά, η έλλειψη τροφής και τα μονίμως άδεια στομάχια των τροφίμων, οι επισκέψεις του Ζόμερ στον αρχίατρο και οι συζητήσεις μαζί του, οι σύντροφοί του ένας προς ένας, είναι κάποια από αυτά.

Ο Πότης του Hans Fallada (εκδόσεις Κίχλη) είναι ένα έντονα βιογραφικό κείμενο, αφού και ο ίδιος ο συγγραφέας πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε ιδρύματα απεξάρτησης από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά και τελικά πέθανε μέσα σε αυτά, και αξίζει να διαβαστεί, καθώς δίνει την ευκαιρία στους αναγνώστες να γνωρίσουν σε βάθος έναν κόσμο που σε διαφορετική περίπτωση δε θα μπορούσαν ποτέ να έρθουν σε επαφή μαζί του.

Ελένη Κίτσου